Als je inkomsten hebt naast je uitkering, moet je dat melden aan de gemeente. Dit geldt vaak ook als je vrijwilligerswerk doet, vooral als je (in theorie) geld zou kunnen verdienen met dat vrijwilligerswerk. Bij een vermoeden van zwart werk, doet de gemeente onderzoek. Op basis van dat onderzoek kan worden besloten dat je uitkering moet terugbetalen.

Onderzoek door de gemeente

De gemeente moet echter wel zorgvuldig te werk gaan. Dat betekent dat ze jouw rechten (in bepaalde mate) moeten respecteren en dat ze voldoende bewijs moeten verzamelen voordat de uitkering daadwerkelijk wordt stopgezet.  Een besluit om de uitkering te stoppen, in te trekken of terug te vorderen is namelijk een belastend besluit, waarbij de bewijslast bij de gemeente ligt. Dat is logisch, want een stopzetting van de uitkering kan hele grote financiële gevolgen hebben. Sommige mensen komen zelfs zo erg in de problemen, dat ze hun huis worden uitgezet. Gelukkig kunnen wij dit bijna altijd voorkomen, zolang je maar op tijd hulp vraagt.

Voldoende bewijs?

De 'schijn tegen' hebben is dus niet genoeg. Helaas gaan gemeente meer dan eens (onterecht) af op hun onderbuikgevoel en nemen ze op basis van wantrouwen een besluit. Zo ook in een recente zaak van ons kantoor, waarin een ambtenaar om onduidelijke redenen dacht dat een inwoner zou zwart werken. Deze inwoner werkte namelijk parttime in een snackbar, maar de ambtenaar dacht dat hij fulltime zou werken. Tijdens de hele procedure in bezwaar en in beroep werd niet duidelijk waarom dat werd gedacht. De gemeente nodigde de inwoner uit voor een gesprek, waarin hij verklaarde dat hij enkel parttime werkte, maar ook (uit zichzelf) vertelde wel vaker in de snackbar op bezoek was. De reden hiervoor was dat de inwoner in een scheiding lag en zo min mogelijk thuis wilde zijn om ruzies te voorkomen. Hij was bevriend met de snackbareigenaar en zat dus regelmatig in de snackbar, maar niet om te werken.

De gemeente vond die verklaring echter al voldoende bewijs om de uitkering helemaal terug te vorderen. In eerdere zaken heeft de hoogste rechter (de Centrale Raad van Beroep) geoordeeld dat als jij op een plek bent waar gewerkt wordt (een fabriek, restaurant of ander bedrijf), de gemeente op zich ervan uit mag gaan dat je daar aan het werk bent (ECLI:NL:CRVB:2013:BZ2364). Dan maakt het niet eens heel veel uit of je daar ook geld voor hebt gekregen.

Pas in hoger beroep gelijk gekregen

De rechtbank Amsterdam vond dat de gemeente de uitkering terecht had gestopt en teruggevorderd. In hoger beroep werd de inwoner gelukkig in het gelijk gesteld! De Centrale Raad van Beroep oordeelde terecht dat het onderzoek van de gemeente te slordig en onvoldoende was. De gemeente had bijvoorbeeld niet zelf onderzocht wanneer de inwoner in de snackbar aanwezig was en wat hij (in zijn vrije tijd) daar deed. Ook waren er geen verklaringen van de eigenaar of van bezoekers opgenomen. Er was dus geen enkel bewijs dat de inwoner meer werkte dan hij zelf aan de gemeente had opgegeven. De gemeente moest de uitkering alsnog betalen aan de inwoner en ook een schadevergoeding betalen.